Lato – czas urlopów i wyjazdów w różne części kraju oraz poza jego granice. W tym okresie jesteśmy szczególnie narażeni na zakażenia przewodu pokarmowego m.in. dlatego, że częściej korzystamy ze zbiorowego żywienia (restauracje, bary, kawiarnie). Niebezpieczeństwo może czaić się wszędzie, nie tylko w dalekich egzotycznych krajach, ale także w przydomowym ogródku, lesie czy piaskownicy.

Zatrucia pokarmowe to ostre choroby żołądka i jelit wywołane drobnoustrojami lub ich toksynami, które występują po spożyciu pokarmu zawierającego czynnik szkodliwy.

Zatrucia i zakażenia pokarmowe mogą być powodowane przez różne czynniki etiologiczne: bakterie, wirusy, pasożyty, toksyny roślinne i zwierzęce, chemiczne substancje toksyczne. Najczęściej występują zatrucia wywołane przez pałeczki Salmonella, Shigella, gronkowce, E. coli, Campylobacter, Enterobacter oraz przez wirusy np. rotawirusy, norowirusy, adenowirusy i inne.

Objawy zatrucia pojawiają się najczęściej od kilkudziesięciu minut do kilku godzin po spożyciu zanieczyszczonego produktu lub potrawy, w niektórych przypadkach nawet po kilku dniach. Objawy dotyczą przede wszystkim przewodu pokarmowego – są to nudności, wymioty i biegunka. Dodatkowo mogą wystąpić bóle brzucha, głowy, bóle mięśniowe, podwyższona temperatura ciała. Bardzo duże niebezpieczeństwo stwarzają uporczywe biegunki, które szybko doprowadzają do utraty płynów i elektrolitów. Szczególnie wrażliwe są kobiety w ciąży, dzieci i osoby starsze, często obciążone dodatkowymi schorzeniami.

Zatrucia i zakażenia pokarmowe szerzą się przez żywność i wodę. Żywność może być skażona pierwotnie (zakażone surowce) lub wtórnie (podczas przetwórstwa, produkcji, transportu, magazynowania, dystrybucji lub jej przygotowywania przed spożyciem). Przetrwaniu i namnażaniu drobnoustrojów w żywności sprzyjają takie czynniki jak nieprawidłowe jej przechowywanie (np. kilkakrotne zamrażanie i rozmrażanie), czy nieprawidłowa obróbka termiczna potrawy np. niedogotowanie.

Aby nie popsuć sobie wakacyjnego odpoczynku, upewnij się, czy żywność, którą spożywasz jest bezpieczna.
Przestrzegaj podstawowych zasad higieny:

Utrzymanie czystości

Dbaj o higienę osobistą, często myj ręce, szczególnie przed kontaktem z żywnością, przed każdym posiłkiem, każdorazowo po skorzystaniu z toalety, po powrocie z zakupów, czy po używaniu telefonu komórkowego. Powierzchnie, na których przygotowywana jest żywność powinny być utrzymane w idealnej czystości.

Oddzielanie żywności surowej od ugotowanej

Surowe mięso i ryby przechowuj w dolnej części lodówki pod przykryciem. Mięso zabezpiecz tak, aby wypływający z niego „sok” nie miał kontaktu z innymi produktami. Podczas przygotowywania potraw oddzielaj surowe mięso od gotowej do spożycia żywności. Używaj oddzielnych noży i desek do krojenia produktów surowych i gotowych do spożycia.

Dokładne gotowanie

Upewnij się, że spożywana żywność została dokładnie ugotowana i jest gorąca podczas podania. W szczególności unikaj surowych owoców morza, ryb, surowego mięsa mielonego, burgerów, mięsa drobiowego, które wciąż jest czerwone lub którego soki z wnętrza są różowe. Zwracaj uwagę na to, gdzie kupujesz produkty spożywcze – mięso kupuj w sklepach, a nie na targowiskach, lody czy hamburgery w cukierniach i restauracjach – a nie na ulicznych stoiskach i w budkach. Pamiętaj, że niebezpieczne mikroorganizmy giną podczas odpowiedniego gotowania, które jest jedną z najskuteczniejszych metod zapewnienia bezpieczeństwa żywności.

Utrzymanie żywności w odpowiedniej temperaturze

Ugotowane jedzenie trzymane przez kilka godzin w temperaturze pokojowej stanowi kolejne poważne zagrożenie, które zwiększa możliwość wystąpienia zakażeń pokarmowych. Unikaj takiej żywności w bufetach, na targach, w restauracjach oraz na stoiskach ulicznych, jeśli nie jest ona przechowywana w warunkach zapewniających jej odpowiednią temperaturę (tzn. na gorąco lub w lodówce).

Bezpieczna woda i żywność

Lody, woda pitna z kranu, lemoniada przygotowywana z takiej wody, kostki lodu dodawane do napojów i drinków oraz surowe mleko mogą zostać z łatwością zanieczyszczone groźnymi mikroorganizmami. Unikaj ich w przypadku podejrzenia, że są one wątpliwej jakości. Podczas urlopu w krajach egzotycznych, jeśli to możliwe, wybieraj do picia wodę butelkowaną (dotyczy to również mycia zębów). Pamiętaj, żeby sprawdzić, czy butelka nie była wcześniej otwierana lub naruszona.

Na pierwszy rzut oka rosnące na grządce truskawki lub jagody w lesie wydają nam się czyste, co najwyżej przyprószone piaskiem. Jednak może się na nich znajdować bardzo dużo życia (np. bakterie, grzyby, czy larwy i jajeczka pasożytów). Myj dokładnie pod bieżącą wodą wszystkie warzywa i owoce (zwracaj uwagę na miejsca łączenia szypułek z owocem, dokładne oddzielanie liści). Szczególnie uważnie myj owoce leśne (np. jagody, poziomki), ponieważ mogły mieć kontakt z odchodami lisa (ryzyko zakażenia bąblowicą). Unikaj warzyw i owoców z uszkodzoną skórką oraz widoczną pleśnią.

Przykłady potencjalnie niebezpiecznej żywności:

- surowe jajka i potrawy z nich przygotowywane np. lody, kremy w ciastach, desery

- surowe, niedogotowane mięso, drób, ryby, owoce morza, sushi, tatar

- niepasteryzowane mleko i produkty mleczne

- niemyte warzywa i owoce

- zanieczyszczona woda pitna, kostki lodu

Gdy mimo naszych starań dojdzie do zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi, powinniśmy skontaktować się z lekarzem, który zaleci odpowiednie leczenie. W trakcie choroby nie wolno dopuścić do odwodnienia organizmu, które samo w sobie może być niebezpieczne dla zdrowia. Gdy tylko pojawi się biegunka należy pić więcej bezpiecznych płynów np. przegotowanej/butelkowanej wody, słabych naparów herbaty, zup, czy doustnych płynów nawadniających dostępnych w aptece.

Warto pamiętać, że o naszej odporności, w bardzo dużej mierze, decyduje flora bakteryjna jelit. Pożyteczne bakterie zapobiegają kolonizacji bakterii chorobotwórczych, co może być pomocne w zapobieganiu zakażeniom pokarmowym lub w złagodzeniu objawów choroby.  Przyjmowanie odpowiednich probiotyków oraz spożywanie żywności probiotycznej (np. jogurty zawierające wyselekcjonowane szczepy bakterii, kefir, mleko acidofilne, maślanka, kiszone ogórki i kapusta, miso – fermentowana pasta sojowa, tempeh – sfermentowane nasiona soi) wzbogaci florę bakteryjną naszych jelit. Do prawidłowego wzrostu i rozwoju probiotyków niezbędne są prebiotyki, czyli pożywka dla bakterii. Znajdziemy je w takich produktach jak: cykoria, czosnek, por, karczoch, szparagi,  fasola, banan, owies i pełnoziarniste produkty zbożowe.

Pamiętaj! Profilaktyka jest najważniejsza, zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć!

oprac. mgr Justyna Zdzieborska
          Dietetyk